Türkiye'nin hızla yaşlanan nüfusu, yeni bir sağlık sorunuyla karşı karşıya: Polifarmasi. Yaşlıların 5 veya daha fazla ilacı aynı anda kullanması anlamına gelen polifarmasi, görünüşte zararsız gibi dursa da yaşam kalitesini düşürüyor ve hayati tehlikelere yol açabiliyor. Ülkemizde yaşlıların %87'si en az bir ilaç kullanırken, bu oran 5 ilacı aşanlarda %36'ya ulaşıyor. Bu durum sadece reçeteli ilaçları değil, vitaminleri, bitkisel takviyeleri ve reçetesiz satılan ilaçları da kapsıyor ve durumu daha da karmaşık hale getiriyor. Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Geriatri Kliniği'nden Uzm. Dr. Sinan Arı, TRT Haber'e verdiği röportajda polifarmasinin yaygınlaşma nedenlerini, risklerini ve farkındalığın nasıl artırılabileceğini detaylı olarak açıkladı.

Yaşlılarda Polifarmasinin Temel Nedeni: Kronik Hastalıklar

Dr. Arı'ya göre, polifarmasinin temel nedeni yaşla birlikte artan kronik hastalıklar. Hipertansiyon, diyabet, kalp hastalıkları, KOAH, depresyon ve demans gibi hastalıkların her biri yeni bir ilaç kullanımını gerektiriyor. Ancak yaşlı vücudu gençliğinden farklı çalışır; kas kitlesi azalır, vücut yağı ve su oranı değişir. Bu da ilaçların vücutta farklı etkilere yol açmasına neden olur. "Yağda çözünen ilaçların etki süresi uzuyor; suda çözünen ilaçlar ise toksik seviyelere çıkabiliyor. Örneğin, diazepam yaşlılarda daha uzun etkili ve daha tehlikelidir," diye açıklıyor Dr. Arı. Bu farklılıklar, ilaçların beklenmedik yan etkiler göstermesine ve ciddi sorunlara yol açmasına neden olabilir. Bu nedenle, yaşlı hastalar için ilaç seçiminde ve doz ayarlamasında özel bir dikkat gösterilmesi şarttır. Hatta bazen, ilaçların etkileşimlerinin önlenmesi için farklı sınıf ilaçlar tercih edilmelidir.

Polifarmasinin Riskleri: Sessiz Bir Tehlike

Çoklu ilaç kullanımı, çeşitli sağlık sorunlarına yol açar. Dr. Arı, en sık görülen riskleri şöyle sıralıyor: düşmeler ve kırıklar (özellikle tansiyon ilaçları ve sakinleştiriciler birlikte kullanıldığında), deliryum ve bilinç bulanıklığı (antikolinerjik ilaç yüküyle tetikleniyor), hastane yatışları (ilaç yan etkileri nedeniyle), kalp ritim bozuklukları (bazı antibiyotik ve antipsikotik kombinasyonlarında) ve hipoglisemi, zehirlenme, bilinç kaybı, bayılma gibi ciddi olaylar. Bu risklerin farkında olmak ve önleyici tedbirler almak son derece önemlidir. İlaçların etkileşimleri, beklenmedik ve tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, yaşlı hastaların ilaçlarını düzenli olarak kontrol ettirmeleri ve hekimleriyle iletişim halinde olmaları büyük önem taşır.

Polifarmasi Kontrolü ve Önleme Yöntemleri

Polifarmasi sadece fiziksel değil, zihinsel sağlığı da etkiler. Antikolinerjikler, sedatifler, steroidler ve beta blokerler gibi ilaçlar hafızayı ve duygu durumunu olumsuz etkileyebilir. Dr. Arı, polifarmasiyi kontrol altına almak için şu soruları sormayı öneriyor: 1. Bu ilacın hala tıbbi gerekçesi var mı? 2. Faydası, zararını geçiyor mu? 3. Klinik durum değişti mi? 4. Gereğinden uzun mu kullanılıyor? 5. Daha güvenli bir alternatif var mı? 6. Aynı etkiyi yapan iki ilaç birlikte mi kullanılıyor? 7. Hasta ilacı gerçekten alıyor mu? İlaçlar bazen yaşlılar için güven sembolü olabilir; bu nedenle, hekimlerin, eczacıların, ailelerin ve sistemin birlikte hareket etmesi, daha güvenli ve huzurlu bir ilaç kullanımı için hayati önem taşır. "Şimdilik dozunu azaltalım, nasıl hissettiğinizi görelim" gibi ifadeler, hastalarla iletişim kurmada daha kabul edilebilir olabilir. Unutulmamalıdır ki, bazen bir ilacı eksiltmek, bir hayatı kolaylaştırır.